Het lichaam zegt ‘nee’
Hoe raken mensen burn-out? Opgebrand raken is primair een fysiek proces van het lichaam (of zoals ik het noem: het systeem van ons als mens: met denken, voelen, zijn en doen). Psychologische stressoren zorgen ervoor dat ment meer te dragen heeft dan op dat moment mogelijk is. Met andere woorden: het lichaam heeft een groeiend hersteltekort en een chronische stressconditie. Als we de eerste signalen negeren treedt een kantelpunt op, waarbij veranderingen in fysiologische systemen optreden die het lichaam herkent als de nieuwe ‘normaal-waarden’. Kort gezegd: de hogere stressdrempel wordt als normaal ervaren en men kiest niet meer voor ontspanning en rust houden. Er is dan een autonoom (waar we geen regie meer over hebben) proces ontstaan dat zichzelf gaande houdt: een vicieuze cirkel.
De volgende drie eigenschappen werden in 1974 voor het eerst genoemd in contact met burn-out:
- emotionele uitputting door langdurige en continue te hoge belasting
- distantie & eenzaamheid tussen mensen
- onzeker voelen en lage zelfverzekerdheid ten aanzien van eigen zijn en competenties.
Wat gebeurt er nu bij een burn-out?
Er is verschil te onderkennen in de Grote of de Kleine herstelschuld. Wat is dat? Door systematische overbelasting blijft het lichamelijk herstel in toenemende mate achter. Zo groeit een herstelschuld, de zgn. chronische stressconditie. Als oplossing voor de vermoeidheid gaat het stresssysteem automatisch harder werken, om het lichaam van de nodige energie te voorzien. Deze compensatoire stressreactie ervaren mensen meestal niet als ‘stress’, maar als ‘ik was moe, maar nu voel ik me energiek’. Hoe we druk over de tijd gaan ervaren (de waarde en het gevoel welke we eraan koppelen) verandert dus, we maken er iets van wat er niet is. We liegen eigenlijk tegen onszelf. Stress & druk worden ‘gewoon hard werken’. We hebben daar zelfs one-liners voor: van te hard werken is nog nooit iemand dood gegaan. Mis!! Chronische stress zorgt namelijk voor een verzwakking van ons immuunsysteem en het vergroot vatbaarheid voor ander ziekten dan burn-out. Een extra risico erbij in Coronatijden.
Hoge achting of laag zelfvertrouwen?
Een hoge emotionele uitputting met een hoog gevoel van eenzaamheid en lage zelfverzekerdheid legt de basis voor een burn-out. Doordat over langere perioden de inzet hoog is maar de uitkomst (successen en het behalen van doelen) laag is zien mensen zichzelf als minder waardevol of zelfs falend. Ze ervaren ze zinloosheid van hun eigen inzet (in de fase voor burn-out gaat de inzet, de input omhoog maar het resultaat, de output omlaag, hetgeen voor een acute schok zorg, een ‘ ziek vallen’ zorgt met teleurstelling over de eigen competenties).
Wat te doen bij te hoge, langdurige druk?
Het is essentieel dat de stress onmiddellijk wordt onderbroken zodat er sprake is van rust, reinheid en regelmaat om zo herstel te creëren. Daarbij ligt de focus op een goed dag-nacht ritme, gezond eten, licht bewegen (dus geen intensieve sport) en elke dag hetzelfde slaapritme ‘maken’ en het onderzoeken van hinderende patronen welke de burn-out in stand houden of verergeren. Denk hierbij aan verwerking van het verleden, vergroten van zelfreflectie (de über belangrijke vitaliteitsvraag: “Waarom doe ik dit nu zo?” stellen). Het inzicht krijgen van je stressoren, energiegevers, steungevers en eneregieslurpers. Dit omdat de zgn. grens van aanpassing is en het belangrijk is emotionele uitputting in de toekomst te vermijden. Daarom onderzoekt de ‘patiënt’ wat belemmeringen zijn, welke coping methodieken er zijn en het onderzoeken van de eigen werk-en levenswaarden.
Kijken naar de toekomst
Samen met een goede coach wordt een nieuwe base line gecreeerd waarin gezondheid en vitaliteit de basis vormen in de toekomst en in stand gehouden moeten worden om enige belasting weer te kunnen dragen. Daarbij zijn kleine stapjes belangrijk:
fase 1: leren bijkomen: slapen & bewegen
fase 2: inzicht verwerven: praten over wat je doet, denkt, voelt en beleefd
fase 3: veranderen voor de toekomst: nieuwe leefpatronen en assertiviteit ontwikkelen (waarbij ‘nee-zeggen’ essentieel is).
Wil jij ook voorkomen dat je in een burn-out terecht komt? Bel eens met 06-53 706 242. Senior coach Erna van Lingen is (naast ervaringsdeskundige) geschoold op het vak van Vitaliteit en verzorgt coaching en training op het gebied van Persoonlijke Kracht & effectiviteit.
Voorkomen is veel beter dan genezen (wat veel tijd vraagt).
